Mleko i produkty mleczne
Czerw 25, 2014 Dieta w ciąży
Rodzaje i rola nienasyconych kwasów tłuszczowych
W pożywieniu występuję różne rodzaje tłuszczów. Jednak z punktu widzenia fizjologicznego rozwoju dziecka najważniejsze są niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT). Organizm człowieka nie potrafi ich sam syntetyzować i dlatego muszą być dostarczane codziennie z pokarmem bądź w postaci suplementów.
Do tej grupy kwasów należą:
- linolowy
- arachidonowy – ARA
- alfa-linolenowy – ALA
- eikozapentaenowy – EPA
- dokozaheksaenowy – DHA
Trzy pierwsze znajdują się w olejach roślinnych: słonecznikowym, sojowym, kukurydzianym, lnianym i orzechach. Dwa ostatnie występują w rybach morskich, tranie oraz mleku matki. Synteza kwasu DHA z ALA u noworodków przebiega bardzo opornie. Przy czym to właśnie kwas DHA jest decydujący dla funkcjonowania nerwów, ścian komórkowych i wzrostu, a więc powinien być on bezwzględnie włączony do diety niemowląt. NNKT biorą udział w syntezie eikozanoidów – biologicznie aktywnych substancji o charakterze hormonów tkankowych. Regulują one czynność wielu narządów oraz agregacji płytek krwi (zdolność do tworzenia zakrzepów), co leży u podstaw najwcześniejszej profilaktyki chorób układu krążenia.
Kwasy EPA i DHA przyczyniają się do zwiększania wydalania sodu z moczem oraz rozszerzenia naczyń tętniczych, co wpływa na utrzymanie niskich wartości ciśnienia krwi. Znanym faktem jest lepszy rozwój psychoruchowy dzieci długo karmionych piersią. Badania sugerują, że ważnym czynnikiem tłumaczącym to zjawisko może być skład tłuszczowy mleka matki. Chodzi tu zwłaszcza o zawartość długołańcuchowych, wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, szczególnie EPA i DHA.
Zaobserwowano, że dzieci, których dieta nie jest uzupełniana w te kwasy mają tendencję do zahamowania wzrostu i spadku masy ciała. Wykazano, że istnieje dodatkowa korelacja pomiędzy zawartością DHA w fosfoglicerydach choliny w surowicy krwi a masą ciała, objętością czaszki i wiekiem płodowym wcześniaków oraz noworodków donoszonych. DHA ma również wpływ na tkankę kostną. Zwiększa wchłanianie wapnia na drodze wzrostu syntezy prostaglandyn w komórkach kości. Ponadto, sugeruje się, że niedobór tych kwasów może być jedną z przyczyn środowiskowych nadpobudliwości ruchowej u dzieci.
Rośnie liczba dowodów naukowych na korzystny efekt suplementacji diety niemowląt w długołańcuchowe, wielonienasycone kwasy tłuszczowe oraz ich prekursory. Oprócz korzystnego wpływu na rozwój psychoruchowy dziecka sugeruje się, że obecność tych kwasów tłuszczowych w diecie znamiennie zmniejsza częstość infekcji dróg oddechowych w pierwszym roku życia. Coraz częściej postuluje się, aby mieszanki dla niemowląt były wzbogacane w wielonienasycone kwasy tłuszczowe, szczególnie DHA i ARA.
Zaleca się również podawanie dzieciom tranu, który w swym składzie będzie dostarczał więcej kwasu DHA niż EPA. Dzienne zapotrzebowanie to około jedna łyżeczka niezbędnych kwasów tłuszczowych. Tranoprócz kwasów EPA i DHA jest również naturalnym źródłem witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (A, D i E), które są niezbędne do prawidłowego rozwoju dziecka. Większość matek bardzo dużo uwagi poświęca diecie dzieci w pierwszym roku życia. A zdrowe odżywianie jest bardzo ważne także później. Konsekwencją źle zbilansowanej diety może być z jednej strony niedobór masy ciała oraz istotnych składników odżywczych, z drugiej – tendencja do nadwagi i otyłości. Niskie spożycie wapnia, niedobór witaminy D, żelaza, potasu, magnezu, jodu oraz NNKT to czynniki powodujące, że dieta małych dzieci bywa niewłaściwie zbilansowana. Utrudnia to ich prawidłowy rozwój.
Ryby w diecie dzieci
Spożywanie większej ilości ryb byłoby jedną z możliwości poprawy sposobu żywienia. Badania naukowe wskazują na ważne znaczenie zdrowotne składników odżywczych występujących w rybach. Ryby morskie są głównym i bezpośrednim źródłem korzystnie działających kwasów tłuszczowych z grupy omega-3. Niestety, ich spożycie w pierwszych miesiącach życia dziecka jest niemożliwe, a potem bardzo sporadyczne. Ryby morskie w porównaniu do słodkowodnych, dostarczają więcej tłuszczu, który jest niezbędny i niezwykle korzystny dla zdrowia człowieka. Jego zawartość w mięsie ryb zależy od ich rodzaju i pory roku. Skorupiaki i białe ryby (krewetki, homary, małże, kałamarnice, łupacz, płastuga, sola) zawierają poniżej 5% tłuszczu. Natomiast bardziej tłuste: sardynki i tuńczyk 5–10%; śledź wędzony, sardela, dorsz, makrela, łosoś 10–20%. Najważniejsze kwasy omega-3 to ALA, EPA i DHA. Występują one naturalnie (w znaczących ilościach) w rybach morskich takich jak dorsz, śledź, makrela, tuńczyk, łosoś. Są składnikami morskich wodorostów, orzechów oraz olejów roślinnych.
